ویزیت به قیمت زخمی شدن روان ، طبابت کار صنعتی نیست - تور انگلیس

به گزارش خبرنگاران، انتظار برای دریافت نوبت از متخصص و فوق تخصص، تازه اول راهی است که بیماران برای درمان باید طی نمایند؛ راهی که آنها را احتمالا با چالش هایی مثل شرایط سخت جسمی، مسائل اقتصادی و حتی سختی فرایند درمان روبه رو می نماید. وقتی پای سلامتی در میان باشد، هر چالش کوچک و بزرگی می تواند به سادگی به سنباده ای برای آسایش و آرامش روانی فرد بیمار و خانواده اش تبدیل گردد. پس دور از انتظار نیست که بیماران حساسیت بالایی نسبت به معطلی های طولانی پشت درهای مطب یا گذراندن زمان بسیار طولانی برای دریافت نوبت ویزیت از متخصص و فوق تخصص داشته باشند.

شما هم شاید افرادی را سراغ داشته باشید که به علت دشواری تحمل این فرایند، درمان خود را نصفه و نیمه رها نموده اند یا با مسائل روحی و افسردگی روبرو شده اند. معاون آموزش سازمان نظام روانشناسی می گوید: در تمام مراحل پیشگیری های نوع 1، 2 و 3 بیماری ها، نقش روان و سلامتی روانی مشخص نماینده است؛ به طوری که حتی در یک سرماخوردگی ساده هم می توان نقش اثرگذار سلامت روان را به چشم دید.

ساعت 9شب تشریف بیاورید به مطب، 4ساعت هم معطلی دارید. منشی مطب این را می گوید و تلفن را قطع می نماید؛ بعد از ساعت ها تماس پی درپی با مطب یکی از فوق تخصصان گوارش، که اخیرا در برنامه های تلویزیونی هم به عنوان کارشناس حضور دارد، پیه معطلی 4ساعته را با وجود ناشتا بودن 24ساعته و بلعیدن بدمزه ترین داروی دنیا برای آندوسکوپی به تن می اقتصادی.

فکر می کنی شاید امروز دکتر جراحی اورژانسی ای دارد که احتمالا مجبور می گردد از مطب خارج گردد و به بیماری در حال جان دادن رسیدگی کند. به مطب که می رسی، بیشتر از 15نفر روی صندلی های سالن انتظار نشسته اند و همه شان قانون 4ساعت معطلی بعد از حضور در مطب و پذیرش را قبول نموده اند؛ چون راه دیگری ندارند به جز اینکه در مطبی دیگر 4ساعت معطل بمانند. سرگیجه، تهوع، گرسنگی و استرس جا باز می نمایند تا خشم و استیصال هم در تنت بنشینند و روانت را بجوند.

دلت می خواهد بزنی زیر میز و از مطب خارج شوی. یادت می آید که برای رسیدن به پشت پیشخوان پذیرش این مطب، ساعت ها پشت خط تلفنی که مشغول بوده معطل شده ای. دست آخر هم نوبتی برای 2ماه بعد به تو رسیده است؛ فرصت مغتنمی که می دانی خیلی ها همین حالا با حالی بدتر از تو آرزویش را دارند، اما حداقل باید برای آن 2ماه دندان روی جگر بگذارند و 4ساعت هم معطلی بکشند.

از حال رفتن پدر یکی از بیماران در انتظار ویزیت، ضربه هایی که بیماران بی قرار با پا به پایه های صندلی اتاق انتظار می کوبند، صدای بالا آوردن مریضی که بیش از 24ساعت از ناشتا بودنش می گذرد و رنگش زرد شده و... گرچه هیچ وقت برای بیماران و مراجعان عادی نشد، اما به نظر می رسد که برای پزشک و منشی های مطب به موضوعی عادی، تکراری و غیرمهم تبدیل شده است. درست مثل عادی شدن انتظار برای نوبت هایی که باید 2تا 3ماه برای رسیدنش دندان روی جگر بگذاری و بعد از آن، یک روز تمام را صرف انتظار برای رسیدن نوبت در مطب بگذرانی تا نهایتا یک ربع تا 20دقیقه به وسیله متخصص ویزیت شوی.

پزشک خانواده

بخشی از مسائل سیستم نوبت دهی و مراجعه بیماران به متخصص و فوق تخصص، از نظام ارجاع نشأت می گیرد و اجرایی نشدن طرح پزشک خانواده به صورت کامل. زهرا کاووسی، کارشناس یکی از مراکز بهداشت جنوب تهران می گوید: سلسله مراتب مراجعه بیمار به پزشک و متخصص در ایران چندان رعایت نمی گردد. همه برای هر بیماری ای از همان ابتدای بروز علائم می خواهند به پزشک متخصص و فوق تخصص مراجعه نمایند. پزشکان عمومی از کمبود مراجعات گله دارند و پزشکان متخصص و فوق تخصص گاهی برای کمتر از 3،2 ماه وقت ویزیت نمی دهند.

او از مسائل دیگری که عدم طی کردن نظام ارجاع ممکن است در پی داشته باشد، می گوید: این پزشک عمومی است که باید تشخیص بدهد بیمار برای برطرف مشکلش ضروری است به چه متخصصی مراجعه کند، اما با طی نشدن این روال، گاهی بیماران با تشخیص خودشان به متخصص مراجعه می نمایند، اما ممکن است آن را اشتباه انتخاب نموده باشند؛ برای مثال فردی که دچار سردردهای طولانی مدت شده ممکن است با مشکل بینایی روبرو باشد، اما خود فرد تشخیص دهد که باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند. در چنین شرایطی، بیمار بهبود نمی یابد؛ چراکه از اساس راه درستی برای تشخیص و درمان او طی نشده است.

تقاضای بالا برای مراجعه به پزشکان متخصص، کمبود تعداد این متخصصان، طولانی بودن زمان ویزیت به وسیله متخصص نسبت به پزشکان عمومی و دلایلی دیگر ازجمله افزایش مهاجرت متخصصان از ایران دست به دست داده تا دریافت نوبت از پزشکان متخصص و فوق تخصص هر روز سخت تر از روز قبل گردد. در چنین حالتی گرچه ممکن است بیماران برای روزهای طولانی در انتظار وقت ویزیت باشند، اما می توان با مدیریت درست، زمان انتظار آنها پشت در مطب پزشک را کمتر کرد.

کاووسی می گوید: پزشکان بارها تجربه کنسل کردن ناگهانی نوبت به وسیله بیماران را دارند؛ درحالی که حتی بیمار از قبل برای لغو نوبت قبلی خود به پزشک اطلاعی هم نداده است. متخصصان به صورت میانه برای هر بیمار حدود 20دقیقه وقت می گذارند و تنها اگر 3نفر نوبت خود را بدون اطلاع قبلی کنسل نمایند، یک ساعت از وقت پزشک در مطب هدر می رود. در مواردی که با جراحی های سرپایی و خدمات دیگر روبه رو هستیم، این زمان ممکن است افزایش قابل توجهی هم داشته باشد؛ برای همین است که بسیاری از همکاران متخصص و فوق تخصص برای خالی نماندن نوبت ها، یک نوبت خاص را به چند بیمار اعلام می نمایند. البته این روش صحیحی نیست و منشی ها باید راهکارهای خودشان را برای حل این مشکل پیدا نمایند تا هم وقت بیمار گرفته نگردد و هم کمترین زمان معطلی را در مطب داشته باشد.

توافق اجباری

سازمان نظام پزشکی دست بیمار را برای مراجعه به هر متخصص و پزشکی باز گذاشته و به بیماران حق انتخاب داده است. از سوی دیگر برخلاف دیگر اصناف و مشاغل، پزشکان هم محدودیتی برای زمان ارائه خدمت خود ندارند. این یک توافق دوطرفه بین بیمار و پزشک است.

علی سالاریان، معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی این را در پاسخ به چند و چون نظارت بر مسائل نوبت دهی بعضی مطب های متخصصان و فوق تخصص ها می گوید.

او در پاسخ به اینکه بیمار به علت اضطراری که در بهبود خود حس می نماید، عملا در این انتخاب نقشی ندارد و ناچار به پذیرش این شرایط است، می گوید: دست بیماران باز است که چه پزشکی را برای مراجعه انتخاب می نمایند. بعضی ترجیح می دهند پیش پزشکانی بروند که نام و رسمی در تخصص خود پیدا نموده اند و تقاضا برای آنها معمولا زیاد است. بعضی هم ترجیح می دهند پیش پزشکان جوان تازه کاری بروند که شاید سر خلوت تری دارند و می توانند وقت زودتری به آنها بدهند.

او بعلاوه از تقریبی بودن نوبت های انتظار در مطب یاد می نماید که می تواند در معطلی بیماران در انتظار اثرگذار باشد، اما توضیحی درباره اینکه چرا این تخمین ها همیشه وزنه انتظار را به سمت بیماران سوق می دهد، ارائه نمی نماید. او می گوید: زمان ویزیت مشخص شده برای پزشکان عمومی 15دقیقه و برای پزشکان متخصص 20دقیقه مشخص شده است. طبیعی است که منشی ها باید وقت بیماران را با این تخمین مشخص نمایند، اما گاهی بیماران احتیاج به دریافت مشاوره بیشتر از پزشک دارند یا ویزیت آنها به هر علتی بیشتر طول می کشد. تکرار این مسئله می تواند منجر به انباشت زمان های انتظار برای مراجعان بعدی باشد.

او درباره نحوه نظارت سازمان نظام پزشکی نسبت به این موضوع و توجه به رضایت بیماران و مراجعان می گوید: ما نهایتا به پزشکان توصیه می کنیم که سیستم های نوبت دهی اینترنتی خود را فعال نمایند. بعلاوه از کادر مجربی برای مدیریت مطب استفاده نمایند که بتوانند تخمین درست تری از انتظار بیمار پشت درهای مطب بزنند. از طرفی می دانیم که زمان، ظرفیت محدودی دارد. یک پزشک برای اینکه بتواند کیفیت معاینه و تشخیص خود را حفظ کند، احتیاج دارد که برای هر بیمار به مقدار کافی وقت بگذارد. پس نمی تواند روزی 200بیمار را ویزیت کند، اما می تواند با توجه به تعداد ویزیت های ممکن در هر روز، بیشتر از تعداد مشخصی بیمار را پذیرش نکند تا با انبوه بیماران منتظر در مطب روبرو نگردد. به جرأت می توان گفت نظام پزشکی در ایران یکی از در دسترس ترین نظام های سلامت در دنیا است.

تعامل از اتاق انتظار شروع می گردد

سلامت در دنیای امروز تنها به معنای نبود بیماری جسمی نیست؛ سلامت زیستی، روانی و اجتماعی در کنار هم هست که معنای سلامت را می سازد و وجود مشکل در هر یک از این بخش ها، تهدیدی برای سلامت فردی است. امین رفیعی پور، پزشک و متخصص روانشناسی و بعلاوه معاون آموزشی سازمان روانشناسی کشور می گوید: امروزه در مطالعات حوزه سلامت، نمی توانیم یک بیماری را مستقل از شرایط اجتماعی و روانی درنظر بگیریم. در تمام مراحل پیشگیری های نوع 1، 2 و 3 بیماری ها، نقش روان و سلامتی روانی مشخص نماینده است؛ به طوری که حتی در یک سرماخوردگی ساده هم می توان نقش مشخص نماینده سلامت روان را به چشم دید؛ به همین علت است که می گوییم نوع نگاه به سلامت بیمار در جامعه پزشکی تغییر نموده است.

بخشی از مطالعات اخیر او در زمینه سلامت روان، به تعامل بیمار و پزشک مربوط می گردد؛ موضوعی که او معتقد است می تواند نقش مهمی در روند بهبود بیماری ها داشته باشد. رفیعی پور می گوید: تعامل، از اتاق انتظار پزشک شروع می گردد. مریضی که به علت رنج جسمانی به پزشک مراجعه نموده، با تحمیل ساعت ها انتظار در مطب ها و از دست دادن ارزشمندترین داشته اش، یعنی زمان، چگونه می تواند برداشت مثبتی از تعامل با پزشک خود داشته باشد؟ به یاد داشته باشیم که انتظار طولانی پشت درهای مطب می تواند حتی به تشدید بیماری های افراد منجر گردد؛ مریضی را درنظر بگیرید که برای گرفتن نوبت از متخصص باید یکی، دو ماه در انتظار باشد و در نهایت روز ویزیت، با انبوهی از بیماران دیگر روبرو می گردد که به مطب سرریز شده اند. استرس، افزایش ضربان قلب و افسردگی و خشم از رایج ترین پیامدهای این اتفاق است که گریبانگیر بیمار می گردد. حال اگر فرد دچار بیماری قلبی باشد، این علائم و عوارض چه بلایی ممکن است سر او بیاورد؟

طبابت کار صنعتی نیست

مطالعاتی که رفیعی پور در سال های گذشته در زمینه تعامل بیمار و پزشک انجام داده و به سنجش کیفیت درمان و بهبود مربوط می گردد، تنها به چاپ مقاله در نشریات تخصصی منتج نشده است؛ حالا چندوقتی است که سیلابس درسی سلامت روان در دانشکده های پزشکی تدریس می گردد و رفیعی پور یکی از استادانی است که در این کلاس ها از تجربه های خود و پژوهش های علمی اش به دانشجویان پزشکی می گوید.

این روانشناس معتقد است: رابطه پزشک و بیمار، باید از جنس ارتباطی انسانی باشد. من در کلاس های دانشجویان پزشکی همیشه تأیید می کنم بیمار شما، نام و هویتی مستقل دارد و با همه جنبه های انسانی، روانی و اجتماعی اش، باید مورد ارزیابی و معاینه قرار بگیرد؛ بیمار تخت12 یا هر شماره دیگری، از طبابت دستگاهی صنعتی و ماشینی می سازد و تعاملات بین بیمار و پزشک را نادیده می گیرد. چنین کدگذاری هایی می تواند جلوی این موضوع را بگیرد که یک انسان با همه ابعاد شخصیتی و هویتی اش به وسیله یک پزشک دیده گردد؛ اتفاقی که در مطالعات ما نشان داده روی کیفیت درمان و روند بهبود تأثیری مستقیم می گذارد و حتی ممکن است درمان را به بیراهه بکشاند.

او بعلاوه از تجربه های شخصی اش در مطب ها و کلینیک های روانشناسی می گوید: من هم مثل اغلب همکارانم در حوزه روانشناسی و روان پزشکی، بارها مراجعانی داشتم که انتظارهای طولانی مدت برای ویزیت شدن و عدم تعامل هایی از این دست در مطب ها و بیمارستان ها را تجربه نموده اند و این موضوع فشار روانی زیادی را به آنها تحمیل نموده است؛ درحالی که به سادگی می توان این موضوع را در مطب ها مدیریت کرد و زمان انتظار بیماران را به کمتر از 5دقیقه کاهش داد. اینکه بیماران مختلف ممکن است برحسب احتیاج زمان های متفاوتی را برای ویزیت از پزشک بگیرند، قابل درک است، اما مدیریت این قضیه چندان دور از امکان نیست؛ همانطور که بعضی پزشکان و متخصصان دیگر راه چاره هایی برای مدیریت نوبت دهی در مطب پیدا نموده اند و با این کار به بیمار نشان داده اند که برای وقت او ارزش قائل هستند.

او مصرعی از سعدی را شاهدی بر اهمیت توجه به سلامت روان می داند. معاون آموزشی سازمان نظام روانشناسی می گوید: سعدی در مصرعی می گوید گر طبیبانه بیایی به سر بالینم... و کلمه طبیبانه، اشاره به نگاه انسان محوری است که در درمان، جادو می نماید.