آنچه فیلسوفان تا به امروز درباره شانس نوشته اند، صندلی بخت و اقبال در حیات بشر
به گزارش تور انگلیس، خبرنگاران، کامران برادران: شانس واژه ای است که بارها بر زبان می آید، نوعی نام رمز که می تواند ناگهان همه چیز را عوض نموده و شرایط دیگری را برای مالک آن فراهم کند. به زبان ساده، شانس داشتن یگانه وعده ای است که از شروع با بشر بوده و هنوز هم از اهمیتش کم نشده است.
کتاب فلسفه شانس، همان گونه که از اسمش پیداست، به سراغ همین موضوع می رود. این اثر نگاهی می اندازد به آنچه فیلسوفان و نظریه پردازان تا به امروز درباره شانس نوشته اند و از این رهگذر به آنالیز آن از منظر اخلاق، معرفت شناسی، متافیزیک و علوم شناختی می پردازد. نویسندگان این مجموعه مقالات در این کتاب استدلال می نمایند که گرچه مقوله شانس در شکل گیری و پیشبرد بسیاری از ایده های فلسفی نقش بسیار داشته است، اما خود این مسئله چندان مورد مداقه قرار نگرفته است، از جمله مفهوم آن و نحوه آنالیز آن در مسائل کلیدی فلسفی مانند اراده آزاد. بنابراین اثر فوق الذکر را می توان سنتزی از نظرات گوناگون درباره شانس و کوششی برای حل شماری از مسائل فلسفی در این رابطه دانست.
شانس در زمینه های گوناگون فلسفه نقشی اساسی دارد که مفهوم شناخت شناسی آن در حوزه های گوناگون دانش، نظریه اخلاقیات و عدالت و علوم سیاسی از جمله آن است. این در حالی است که رابطه میان شانس و علیت در متافیزیک را هم نباید از یاد برد.
یکی از نقاط ضعف کتاب چه بسا مقدمه کوتاهی باشد که دانکن پریچارد و لی جان ویتینگتن، وایراستاران این مجموعه بر آن نوشته اند که به شکلی غریب کوتاه است، حال آن که انتظار می رفت که با توجه به گستره مقالات و نویسندگان این مجموعه، مقدمه ای جامع و گسترده در انتظار کسی باشد که اقدام به مطالعه این اثر می نماید. با این همه، ویراستاران ترجیح داده اند تنها به معرفی کلی نویسندگان و ایده هایشان بسنده نموده و شرح بیشتری ارائه ندهند.
یکی از ویژگی هایی که مقالات این کتاب را به یکدیگر پیوند می زند، تاکید کمابیش تمامی نویسندگان بر شرح مفهوم شانس است، به جر مقاله سابین رز با اسم عدم قطعیت تحمل ناپذیر پارادوکس که فرض اصلی خود را بر این گذاشته که گاه افراد نتیجه ای مشخص را حتی اگر بدترین گزینه پیش رو باشد به عدم قطعیت ترجیح می دهند. خواننده در این بخش درمی یابد که به عقیده نویسنده، عدم اطمینان و شانس مفاهیمی هستند که آشکارا با یکدیگر ارتباط دارند و هر کدام می تواند پی شرط دیگری باشد.
بیشتر مقالات کتاب تحلیلی کمابیش یکسان از مقوله شانس دارند و این چه بسا یکی از نقاط ضعف کتاب باشد، چراکه صرفا یک نوع معین از تفسیر را ارائه می دهد و توجهی به خوانش های دیگر ندارد. اولین مقاله کتاب با اسم شانس به مثابه ریسک و نبود کنترل بر شانس تبیین می نماید که بخت و اقبال رابطه ای معین با خطر دارد، چراکه نمی توان بر آن تسلط یافته و دامنه آن را مشخص کرد. ای جی کافمن در مقاله لطمه های بخت استدلال می نماید انگاشت ما از تجزیه و تحلیل این موضوع غالبا برخطاست: مفهوم خوش شانس بودن یک رویداد برای فردی معین از صندلی اساسی تر ماهیتی انگلی داشته و می تواند به مثابه بداقبالی برای فردی دیگر باشد.
فصل هفتم کتاب با اسم بختی که سوژه را درگیر می نماید مبتنی بر این ایده است که انگاشت بشر از شانس آنچنان که باید درست نبوده است. وی تحلیلی متفاوت از رویکرد سنتی و معمول به مفهوم بخت و اقبال ارائه می دهد که براساس آن آنچه باید مورد تجزیه و تحلیل قرار بگیرد نه شانسی بودن یک رویداد بلکه صندلی آن از منظر بخت و اقبال برای سوژه ای معین است.
فصل دهم با اسم بخت، دانش و تصادف محض از بخش های جالب این کتاب است. در این بخش، وین دی ریگز استدلال هایی را درباره عدم کنترل شانس و بخت ارائه می نماید. وی در این راستا رابطه بخت و اخلاقیالت را واکاوی نموده و از نوعی شانس اخلاقی سخن به میان می آورد.
مقاله نسبت های شانس و سوگیری های شناختی کوشش می نماید نشان دهد که آیا تحقیقات تجربی می توانند چنین نتیجه بگیرند که چیزی به نام شانس وجود ندارد یا خیر. فصل پنجم کتاب به قلم آلفرد آر. مل با اسم شانس و اراده آزاد درباره رابطه میان بخت و آزادی حرف می زند و کوشش می نماید نشان دهد که این دو چگونه می توانند بر یکدیگر اثرگذار باشند و ما چه تاثیری می توانیم روی شانس و اقبال خود داشته باشیم، هرچند که در ظاهر چنین به نظر می رسد که چنین اختیاری اساسا وجود ندارد.
به طور کلی، کتاب فلسفه شانس را می توان نوعی کاتالیزور برای بحث درباره بخت و اقبال دانست که گرچه جواب تمامی پرسش های مطرح شده در این مجلد را پاسخ نمی دهد اما لااقل براهمیت این پرسش گری ها انگشت می گذارد.
کتاب فلسفه شانس را انتشارات وایلی بلکول به سال 2015 و در 240 صفحه منتشر نموده است.
منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران