بهترین کتاب های گوته؛ نابغه ای که به حافظ عشق می ورزید - تور انگلیس

اصولا نسبت رابطه گوته با فرهنگ روشنگری را می توان به نسبت شکسپیر با رنسانس و دانته با فرهنگ قرون وسطی تشبیه کرد. فاوست گوته برترین شعر بلند اروپا از زمان بهشت گمشده جان میلتون است، حتی شاید از زمان کمدی الهی دانته!

گوته به عنوان نماینده بی نظیر جنبش رمانتیک در اروپا ظاهر می شود، او یکی از اولین نویسنده هایی است که با کتاب های تاثیرگذار خود در جنبش ادبی Sturm und Drang حضور داشت. رمان احساسی رنج های ورتر جوان با به تصویر کشیدن داستانی از عشق بدون امید و پایان خودکشی نمونه برجسته ای از این جنبش به شمار میرود.

گوته یکی از معدود نویسندگان اروپا است که نه فقط در ادبیات، زبان، فلسفه و دیگر علوم انسانی، که در علوم تجربی و طبیعی نیز صاحب نظر بود؛ از همین روست که این نویسنده آلمانی را یکی از معدود کسانی می دانند که به راستی شایسته لقب حکیم است که در تمام علوم تبحر دارد. حتی اگر او را نابغه ای برای تمام ادوار خطاب نکنیم، حداقل می توانیم بگوییم کمتر کسی است که بتواند در مقیاس دستاوردهای ادبی و علمی به گرد پای گوته برسد.

آثار گوته تنها به اشعار او محدود نمی شود. یوهان ولفگانگ در کارنامه خود چهار رمان، حماسه و غزلیات، نمایشنامه های منظوم و منثور، زندگینامه، کتاب های نقد ادبی و زیبایی شناختی، رساله هایی درباره گیاه شناسی، آناتومی و رنگ دارد. علاوه بر این ها، بیش از ده هزار نامه و قریب به سه هزار نقاشی از او موجود است. در سطور بعد به معرفی برجسته ترین کتاب های گوته می پردازیم که در کارنامه درخشان یوهان ولفانگ بیشتر از سایر آثار او می درخشند.

1. فاوست (Faust)

فاوست اثر دراماتیک دو قسمتی یوهان ولفگانگ فون گوته است که بخش اول آن در سال 1808 میلادی و بخش دوم در سال 1832 میلادی یعنی همان سال مرگ نویسنده منتشر شد. فاوست عالی ترین اثر اواخر عمر گوته است که امروزه منتقدان آن را به عنوان یکی از برترین کتاب های آلمانی زبان در ادبیات دنیا به شمار می آورند.

بخش اول ناامیدی فاوست را به تصویر می کشد و با پیمان او با مفیستوفل و عشق فاوست به گرتچن ادامه پیدا می کند. قسمت دوم، متفاوت از بخش اول، رویکردی فلسفی و سمبولیک می یابد. در اینجا دیگر تمرکز بر روح فاوست نیست که به شیطان فروخته شده، بلکه بیشتر روی پدیده های اجتماعی مثل روانشناسی، تاریخ و سیاست تمرکز می شود.

فاوست گوته نمایشنامه ای تراژیک است که البته آن را ترکیبی از تراژدی و کمدی نیز خوانده اند. این نمایشنامه بیشتر از آنکه برای صحنه نوشته شده باشد، برای خوانده شدن نگاشته شده است. او نسخه اولیه فاوست را در سال 1806 میلادی تکمیل کرد. پیش از این اولین بار تحت عنوان فاوست، یک قطعه بود که این اثر در قالب ناتمام خود در سال 1790 میلادی به انتشار عایدی. آخرین ویرایش هایی که به وسیله خود گوته روی فاوست اعمال شد به سال های 1828 تا 1829 میلادی بازمی شود و جزییات دیگری از نحوه ویرایش و پردازش آن در دست نیست.

2. رنج های ورتر جوان (Die Leiden des jungen Werthers)

رنج های ورتر جوان یک رمان است که گاه به محدوده قالب رساله و زندگینامه پا می گذارد. این کتاب اولین بار در سال 1774 میلادی منتشر شد. همان طور که گفته شد، رنج های ورتر جوان یکی از مهم ترین آثار جنبش ادبی Sturm und Drung، یکی از ادوار برجسته در تاریخ ادبیات آلمان است. این رمان بعلاوه بر جنبش های ادبی بعدی مثل جنبش ادبی رمانتیک تأثیرگذار بود. گوته با کتاب رنج های ورتر جوان به یکی از اولین مشاهیر ادبی بین المللی تبدیل شد.

این رمان داستان جوانی حساس و هنرمند را روایت می کند و در میان آن از تأثیرات مهلک میل شدید به چیزهایی مثل عشق، هنر، جامعه یا اندیشه سخن می گوید. داستان ورتر به این صورت ادامه پیدا می کند که ورتر که نمی تواند خیالات و اندیشه های شاعرانه و درونی خود را با خواسته های دنیای روزمره مطابقت داده و هماهنگ کند، تصمیم می گیرد برای بازگرداندن آرامش به خود خارج از شهر می رود. در آن جا او عاشق شارلوت، نامزد یکی از دوستانش می شود. ورتر در آغاز روستا را ترک می کند اما دوباره به آن برمی شود؛ زیرا متوجه می شود که به راستی نمی تواند هیچ جایی آرامش خود را بازیابد. ورتر که از شوقی نافرجام و ادراک خود از پوچی در بین یک دوراهی احساس از هم گسیختگی می کند، در نهایت دست به خودکشی می زند.

3. دیوان غربی - شرقی (West-Ostlicher Divan)

این کتاب به معنی دقیق کلمه یک دیوان، یعنی مجموعه اشعار گوته است. خواندن اشعار حافظ، شاعر ایرانی بود که گوته را به سرودن دیوان غربی - شرقی سوق داد. در 1814 میلادی، درست پیش از عزیمت گوته به آلمان غربی بود که ترجمه ای از اشعار حافظ به دست او افتاد. از همین سال بود که گوته نوشتن اشعار به سبک ترجمه اشعار حافظ را آغاز کرد. او در فرانکفورت با ماریان یونگ سی ساله آشنا و به این دختر جوان علاقه مند شد. در زمان بازگشت گوته به وایمار و در سال 1815 که یوهان دوباره به فرانکفورت سفر کرد، گوته و ماریان نامه های عاشقانه ای به سبک اشعار حافظ برای هم می نوشتند.

با همین توضیحات، این کتاب در فاصله سال های 1814 تا 1819 میلادی نوشته شده و در 1819 به چاپ رسیده است. گوته متأثر از ترجمه های شرق شناس اتریشی، یوزف فون هامر، از اشعار حافظ دست به سرودن اشعار دیوان غربی - شرقی زد که آخرین مجموعه شعر گوته نیز به شمار میرود. علاقه گوته به حافظ تا آن جا پیش رفت که در یکی از نامه های خود از حافظ به عنوان برادر دوقلوی روحی خودش یاد نموده است.

4. خویشاوندی های اختیاری (Die Wahlverwandtschaften)

خویشاوندی های اختیاری زمانی نوشته شد که گوته شصت سال داشت و گوته به عنوان یکی از بزرگترین شخصیت های ادبی آلمان از جایگاه بالایی برخوردار بود. این اثر به آنالیز دقیق و موشکافانه مفهوم ازدواج و اشتیاق می پردازد و ماجرای چهار نفر را دنبال می کند که به شیوه ای اجتناب ناپذیر گرد هم آمده اند. رمان خویشاوندی های اختیاری این سوال را مطرح می کند که آیا ما اراده آزاد داریم یا نه. شخصیت های این رمان با عواقب ترسناک سرکوب زندگی واقعی در خود روبرو می شوند. زندگی ای که به نظر مخروبه ای می کند که بسیار از حالت طبیعی خودش دور افتاده است.

رمان خویشاوندی های اختیاری هنر گوته در به تصویر کشیدن جامعه ای بسیار بسته و سفت و سخت را نشان می دهد. جامعه ای که همه در آن بیش از حد مودب و شکیبا هستند؛ اما انگیزه های پلید این آدم ها در پس فکر شان موج می زند. مشخصه اصلی هر چهار نفری که داستان حول آن ها می شود، خودفریبی است که شخصیت ها در آن زندگی می نمایند. اشراف در این رمان در وضعیتی یخ زده، در یک بن بست تاریخی گیر نموده اند و هیچ هدف و چشم اندازی ندارند.

5. سفر ایتالیایی (Italienische Reise)

سفر ایتالیایی یکی از کتاب های زندگینامه ای یوهان ولفگانگ گوته است. این کتاب از آن نظر اهمیت پیدا می کند که پیش از این بدانیم گوته به سختی وایمار را ترک می کرد. از این رو اقامت او در ایتالیا در سال های 1786 تا 1787 میلادی نقطه عطف حیاتی مهمی در زندگی گوته محسوب می شود. این سفر تجربه ای بود که او را به خارج از محیط فرهنگی آلمان، خارج از اقلیم و جغرافیای آلمان و خارج از قید و بندهای سخت زندگی اجتماعی و اخلاقی آلمانی برد.

مخاطب در سفر ایتالیایی با گوته همراه می شود و می تواند از دریچه چشم او آثار هنری و معماری های منحصربه فرد را ببیند. در مسیر سفر در ایتالیا، خواننده می تواند جریان تحول گوته را، چه از منظر هنری و ادبی، و چه از منظر علمی دنبال کند. زبان گوته در سفر ایتالیایی به صورت یادداشت های روزمره و نوشته هایی است که برای دوستانش در وایمار ثبت می نموده. بنابراین، آنچه در این کتاب می خوانیم بیشتر در معنای اکتشاف خلاصه می شود. چیزی به چشم گوته می آید و او آن را ثبت می کند؛ پیش از آنکه بخواهد تحلیلی دقیق و فکری از آنچه دیده ارائه دهد.