سریال سازی کار دشواری شده - تور انگلیس

سریال هایی که برخی از آنها پیروز و ماندگار شده اند و حتی مانند پله ترقی و پیشرفت برای سازندگانشان به حساب آمده اند. سوالی که در اینجا مطرح می شود این که یک سریال باید چه مراحلی را طی کند و چه بخش های گوناگونی را باید در نظر بگیرد تا بتواند یک سریال قابل قبول باشد؟ آن هم در این زمانه ای که دسترسی به سریال های روز دنیا بسیار ساده شده و سرعت اینترنت کاری نموده تا در کمترین زمان به برترین آثار دسترسی پیدا کنیم. اتفاقی که شاید در گذشته کمتر پیش می آمده و خوراک محتوایی در این زمینه اندک تر بوده برای همین هم بسیاری از آثاری که در گذشته ساخته شده در خاطره جمعی مشترک بوده و این در حالی است که معنی اش آن نبوده آن اثر یک کار متفاوت و خاص بود که ماندگارش کرد. برای همین هم حالا بسیاری از سریال سازها به این باور رسیده اند که باید در این زمانه دسترسی ها و ذائقه های تازه و سخت در پی راه حل بهتری برای ساخت سریالی ماندگار و متفاوت بود. با امیررضا مافی، برنامه ساز در این زمینه به گفت و گو پرداخته ایم.

سریال برای ساخته شدن چه روالی را باید طی کند؟

برای ساخت یک سریال، لجستیک خاصی وجود دارد. یک روش آن این است که کمپانی اعم از تلویزیون یا یک شرکت مربوط به بخش خصوصی به کسی که سریال می سازد، سفارش ساخت یک مجموعه با موضوع مورد نظر خود را می دهد. سپس آن فرد طرحی را براساس ایده اولیه به آنها می دهد و بعد از آن طرح مراحل تصویب را طی نموده، چکش کاری می شود و سپس به نظم رسیده و درنهایت به فراوری فیلم منجر می شود. روش دیگر این که فیلمساز، تهیه نماینده یا نویسنده طرح خود را به دفاتر فراوری فیلم و سریال در بخش خصوصی یا دولتی می برند. ایده آنها اگر موردتوجه قرار گیرد به شوراهای فیلم و سریال می رود و در آنجا آنالیز می شود. اگر به تصویب برسد با او قرارداد نگارش بسته می شود؛ البته بسته شدن قرارداد خود چند مرحله دارد، اعم از شورای شبکه، شورای راهبردی، شورای عالی و چند شورای دیگر که باید طرح اولیه سریال را بپسندند و معایب آن را رفع نمایند. بعد از تصویب، طرح، تایید و نهایی می شود و برای بستن قرارداد فراوری آماده خواهد شد. این مراحل مربوط به بخش فرآیندی کار است.

بخش معنایی هم جزو مراحل کار به شمار میرود. باید همیشه توجه داشت که هدف از فراوری فیلم و سریال فرق دارد. فراوری سریال جهت تفریح ویدئوی خانگی است. برنامه ای که آدم ها برای تفریح در خانه، تفریح های انفرادی و... طراحی شده است. امروز در دنیا سریال ها مشتریان مضاعفی پیدا نموده اند. واردشدن نهادهایی غیر از تلویزیون به این کار هم مزید بر علت شده است. بالا رفتن سرعت اینترنت، قدرت و امکان به اشتراک گذاشتن فیلم ها به وسیله وب که در ایران هم رخ داده، باعث شده انحصار فراوری سریال از تلویزیون و از صدا و سیما خارج شده و نهادهای خصوصی ورود نمایند.

نهادهای خصوصی در هر صنعتی که وارد شوند در آن رقابت ایجاد نموده و در این رقابت طرح هایی پیش برنده هستند که مشتری بیشتری داشته باشند. در چنین شرایطی عوامل و اهداف قبلی برای ساخت فیلم و سریال باید به فراموشی سپرده شود و اگر زمانی در تلویزیون دولتی و حاکمیتی ما اهدافی وجود داشت که به وسیله آن سریال به مخاطب تحمیل می شد حالا با وارد شدن بازار آزاد و بخش خصوصی به این کار، عنصر مجذوب کنندهیت اهمیت پیدا نموده چون مخاطب ما امکان این را پیدانموده که دست به انتخاب بزند و سراغ فروشگاه دیگری برود و اثر مجذوب کننده تری را پیدا کند.

به نظر شما این روال منطقی است و می تواند روی بهبود آثار فراوری شده تاثیر بگذارد؟

باید روشن کنیم منطق ما برای مقایسه چیست و در واقع باید به یک مبنای مشترک برسیم. بر اساس این که آزادی و گردش آزاد اطلاعات نقش بخش خصوصی در عرصه فرهنگ است، پس شاید طی کردن این مراحل منطقی به نظر نیاید اما اگر فرهنگ را یک امر دولتی تصور کنیم این فرآیند، منطقی و درست است اما فارغ از این روینمودها، عموما نگاه جامعه به این موضوع از منظر به گردش در آمدن سرمایه ها در عرصه فرهنگ و خارج شدن آن از انحصار منطقی و مثبت است؛ چراکه باعث به تکاپو افتادن آن و در نتیجه بالارفتن کیفیت آثار خواهد شد. اساسا امکان ایجاد رقابت ارزشمند است اما تهدیدهایی هم دارد که در حوزه محتواست. به این معنا که ممکن است در پشت این تغییرات، محتوایی خلق شود که مغایرت زیادی با شوونات ما داشته باشد. ممکن است سازندگان این آثار معتقد باشند تلویزیون خیلی سخت برخورد می نماید. به هرحال این مسائل روی یکدیگر تاثیر می گذارند. اما این اتفاق لاجرم رخ می دهد، چه ما آن را منطقی بدانیم و چه ندانیم.

به طور کلی یک سریال خوب چه ویژگی هایی دارد؟

تعریف سریال خوب در فرهنگ های مختلف فرق دارد. اما به نظر شخص من چند مولفه برای خوب بودن یا نبودن یک سریال وجود دارد. اولی قصه فیلم است. اصولا قصه یک فیلم باید پر فراز و فرود باشد، کشش دراماتیک داشته باشد، نقاط عطف داشته باشد و... مولفه بعدی خلق شخصیت های ماندگار است که به اصطلاح به آن قهرمان سازی گفته می شود. اگر در حوزه فنی آنالیز کنیم، فراوری یک اثر باید احترام برانگیز باشد. یعنی سریال در قامت محتوای خودش فرم خوبی را انتخاب نموده باشد. اگر فرم سریال بد باشد و مثلا سرعت، مسلط بر امور شود، کیفیت فدای سرعت شده و سریال آسیب می بیند. باید توجه داشت ما امروز در دوره ای هستیم که سریال ها با کیفیت های گوناگون وجود دارند و مخاطب به راحتی می تواند به سریال های روز دنیا دسترسی داشته باشد. اگر تلویزیون می خواهد مخاطبان خودش را حفظ کند، حتما باید نسبت به ساخت فرم سریال توجه خاصی داشته باشد. فارغ از این که سریال در کجا ساخته می شود عنصر مجذوب کنندهیت برای سریال خیلی اهمیت دارد. اگر همه اینها در یک سریال وجود داشته باشد، می توان آن را یک مجموعه پیروز دانست.

راز ماندگاری

ماندگار شدن یک سریال به دو علت اتفاق می افتد؛ وقتی ما درباره کیفیت سریال ها صحبت می کنیم یا وقتی در رابطه با سپرده شدن یک اثر به حافظه جمعی بحث می کنیم. دوره ای ماندگار شدن یک سریال به این علت بود که چیزی جز آن سریال ها در سبد فرهنگی ما وجود نداشت و همه ما با یک خاطره جمعی روبرو بودیم و آن هم سریال های تلویزیون بود. این طور نبوده که آن سریال ها شاهکار بودند یا از نظر کیفیت ساخت در سطح بالایی قرار داشتند. ما در آن دوره چیزی غیر از آن سریال ها نداشتیم و چون تجربه جمعی همه ما بود، باعث شد تا درباره آن با هم حرف بزنیم و احساس کنیم که آن سریال ماندگار شده است. وجه دیگر این است که تعدد رسانه های فرهنگی در آن موقع کمتر بوده است که این موضوع هم شبیه وجه اول است. وجه سوم به پرداخت های دراماتیک در سریال های قدیمی برمی شود که عمیق تر بوده اند. البته نباید فراموش کرد مردم هم ساده تر با قصه ها ارتباط برقرار می کردند و در تماشا سریال ها به سختگیری امروز نرسیده بودند. ولی مهم ترین مولفه تعداد فراوریات امروز و آن موقع بوده است. در مجموع به نظر من مولفه مجذوب کنندهیت سریال، قابل تحلیل بودن، شخصیت خوب داشتن، داشتن قصه پر فراز و فرود دراماتیک، استفاده از مثلث عشقی در شرایط های دراماتیک، حضور هنرپیشه های خوب و خلق شخصیت های ماندگار از عواملی است که یک سریال را مورد توجه قرار می دهد. مهم است که یک اثر به لحاظ فرمی هم محترمانه ساخته شده باشد. برخی از سریال ها هیچ کدام از این موارد را ندارند، در نتیجه مورد توجه قرار نمی گیرند. اما برخی از سریال ها همه این موارد را دارند و مورد اقبال عموم قرار می گیرند.

آزاده باقری - روزنامه نگار / ضمیمه قاب کوچک روزنامه خبرنگاران