تقوا و خیانت در سیاست خارجی - تور انگلیس

همانگونه که در همه جای جهان برای ساخت یک خانه به دانش معماری رجوع می نمایند برای ساخت سیاست خارجی نیز به دانش تخصصی آن رجوع می نمایند. توجه یا بی توجهی به این دانش تخصصی-حرفه ای می تواند به سعادت یا افول یک کشور بینجامد. سلطه بر نظریه های روابط بین الملل از یک سو؛ و قواعد حقوقی حاکم بر روابط بین الملل از سوی دیگر پارادایم های ضروری کامیابی سیاست خارجی در جامعه بین المللی است که گاه بعضی از بازیگران آن به نحو پیچیده و دشواری رفتار می نمایند.

تسلط بر این دو پارادایم به دولت ها یاری می نماید تا راه درست و منطقی روابط را میان دولت ها بیابند. البته لزوماً نمی توانیم همه معماهای سیاست خارجی را حل کنیم، همه آنچه احتیاج داریم به دست آوریم یا حتی گاه بعضی پیش بینی ها ممکن است نادرست باشد. دستیابی به آنها احتیاجمند بررسی، پژوهش و دقت است. گزینه های ما در سیاست خارجی مانند گزینه های ریاضیات نیست که دو به اضافه دو به چهار منجر گردد بلکه معادله های ما در سیاست خارجی گاه از جنس معادلات مجهولات چند وجهی و گاه بی پاسخند. برخلاف علوم سخت، در دانش روابط بین الملل در بعضی موضوعات، حل مسأله و معادله به سرانجام نمی رسد بلکه حل مسائل استمرار دارد. هر روز باید به پازل های روابط بین الملل نگریست، فرصت ها را شکار کرد، گزینه ها را ارزیابی نمود و مسأله را حل کرد. تکنیک های خاصی را باید در برابر حریف ابداع کرد که هم در بردارنده قواعد حقوقی حاکم بر روابط بین الملل و هم از توانایی نظری بهره مند باشد.

سیاست خارجی ما در حوزه برجام این گونه عمل کرد. بر این مبنا امریکا تا امروز به دلیل خروج یک سویه و نیز تحریم های یکجانبه ایران به لحاظ سیاسی در انزواست. آیا شکست این جریان یک سویه پس از انتخابات امریکا یک پیروزی و فرصت برای ملت ایران نیست؟ دست کم شکست یک گزینه بد، در معادله روابط خصمانه امریکا با ایران، فرصت محسوب نمی گردد؟ امریکا با وجود انزوای سیاسی حاصل از برجام توانسته چالش های مالی برای ملت ایران به وجود آورد. با این وصف، بهره گیری از فرصت انزوای سیاسی، شکست انتخاباتی و ناکامی جهانی رژیم ترامپ خیانت است؟ از منظر دانش روابط بین الملل، بررسی مداوم روابط ایران و امریکا احتیاج جدی کشور است. اساساً آمادگی تعامل با کشورها و یافتن فرصت های پیش روی، یک توصیه تخصصی-حرفه ای در دانش روابط بین الملل است. در کجای این علم سخن از خیانت و مانند اینها آمده است.

برعکس، بر پایه تقوی، بسته به گزینه های پیش رو باید تأمل کرد، فرصت ها و تهدیدها را شناخت، انتخاب کرد و تصمیم گرفت؛ تصمیمی که مبتنی بر ارزش ها، خواسته ها، باورها، اولویت ها و بازخوردهای یک کشور-ملت باشد. به عبارتی قانون اساسی تعیین می نماید تصمیم کجاست و چگونه اتخاذ می گردد. وظیفه حکمرانان، رصد فرصت ها و تهدیدهاست. دفع تهدید و شکار فرصت. نه کلی گویی، پرگویی، خود عظیم پنداری، تهدید آفرینی، فرصت سوزی و مانند اینها که منجر به شش قطعنامه تحریمی جهانی علیه ایران شد. خیانت این است که خطاها تکرار گردد. بی تقوایی این است که ساخت یک خانه را به دستان سرایدار بسپاریم نه معمار. سیاست خارجی را از ید تخصص، اجماع ملی و فهم جهانی خارج کنیم. حضرت علی علیه السلام می فرمایند:الفُرصَه تمُّر مرِّ السَحاب فانتَهِزوا فُرَصَ الخَیر فرصت، مانند ابر می گذرد، پس فرصت های خیر را غنیمت بشمارید و از آنها بهره ببرید.

*استاد دانشگاه

منبع: ایران