عاروس کله، عروسک محلی روستای سیاه رودبار - تور انگلیس

منطقه سیاه رودبار (پونه آرام) در حدود 750 هکتار، مهم ترین و تنها ذخیره گاه درختان انجیلی جهان است که این درخت به عروس جنگل های هیرکانی شهرت یافته است. قدیمی ترین درختان سرخدار با بیش از 1000 سال قدمت در منطقه پونه آرام سیاه رودبار واقع شده است. این جنگل های باستانی از دوره سوم زمین شناسی با گذر از عصر یخبندان باقی مانده اند.

مردم روستای سیاه رودبار از قوم تات و قزلباش بوده و به لحاظ فرهنگی، زبان، پوشش و آداب ورسوم تا حد زیادی از فرهنگ علی آباد کتول و رامیان تأثیر گرفته اند. در این روستا رشته های صنایع دستی شامل قالی بافی، پارچه بافی، خراطی، توف بافی (نواربافی کتول)، سوزن دوزی (گلدوزی های سنتی)، نمدمالی، چادرشب بافی و عروسک محلی رواج دارد.

عروسک محلی سیاه رودبار

عاروس کله یک عروسک پارچه ای چوبی است که ساخت آن در بین مردم روستای سیاه رودبار شهرستان علی آباد کتول مرسوم است. این عروسک بنا به شرایط با چند نوع حالت مختلف ساخته می گردد که در شب عروسی دارای روبند بوده و بعد از عروسی و قبل از بچه دار شدن، دارای تک بند (دستمالی برای بستن جلوی دهان) و بعد از بچه دار شدن شکل آن تغییر نموده و به پشت مادر، کودکی بسته شده و ماروچه نامیده می گردد.

در زمان های گذشته ساخت این نوع عروسک رواج بیشتری داشته است اما امروزه تنها تعداد انگشت شماری از خانواده ها این نوع عروسک را برای دختران خود می سازند. با توجه به گسترش روزافزون تکنولوژی و محدود شدن ارتباطات جوامع شهری و روستایی در قاب تکنولوژی فراگیر امروزی، متأسفانه خطر انحراف از اصالت، فرهنگ و آئین های کهن گذشتگان بیشتر شده است و بیم آن است که با درگذشت آخرین نسل باقی مانده از فرهنگ گذشته، شاید برای همواره بعضی رسوم کهن، رو به انزوا و فراموشی رود.

عاروس کله به معنی عروس کوچک، عروسکی پارچه ای با بدنی چوبی و بدون دست بوده که صورت آن را با پنبه سفید درست می کردند و برای نمایش چشم و دهان، یک مثلث با نخ مشکی بر روی صورت می دوختند. این عروسک با توجه به شرایط عروس، باحالت های مختلف ساخته می شد که دارای تک بند و چارشو (چادرشب) بوده و در شب عروسی دارای روبند توری است.

در میان مردم روستا رسم است که عروس بعد از شب عروسی و قبل از بچه دار شدن، جلوی دهانش را با پارچه ای عموماً دست بافت می بسته که به این پارچه تک بند Tekband می گفتند و عروس تا قبل از بچه دار شدن به حرمت پدرشوهر، برادرشوهر، مادر شوهر و ... سکوت می نموده و سلام و احترام را با تکان دادن سر ، به عظیم ترها انتقال می داده است.

عروس روستای سیاه رودبار در صورت به جهان آوردن اولاد پسر، اجازه داشت تا تک بند را از جلوی دهانش باز کند و با برادرشوهر و پدرشوهر صحبت کند ولی اگر فرزندش دختر بود همچنان تک بند بر روی دهانش باقی می ماند. ولی عروسکی که بعد از بچه دار شدن عروس ساخته می شد با همان شرایط ساخت عاروس کله بدون تک بند بوده که یک عروسک نوزاد هم با چادرشب به پشتش بسته می شد و این عروسک به نام ماروچه Marvache نامیده می شد.

عروسک سیاه رودبار با توجه به داشتن اصالت بومی محلی، داستان و قدمت آن در منطقه و استفاده از مواد اولیه بومی برای ساخت آن، با ارزش غنی فرهنگی، ثبت ملی شده است.